محسن معارفی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تانزانیا درباره بازدارندگی «قدرت نرم» و فعالیت های فرهنگی بین المللی در برابر تهدیدات احتمالی، توضیح داد: امروزه در ادبیات سیاسی، مفهوم «قدرت» دیگر تنها معادل با «زور» و استفاده از خشونت فیزیکی نیست. قدرت سخت و عریان، نه‌تنها در بسیاری از موارد غیرمشروع و پرهزینه است، بلکه حتی می‌تواند به انزوای یک کشور یا تسریع سقوط آن منجر شود. در مقابل، «قدرت نرم» به معنای توانایی اثرگذاری بر ترجیحات، نگرش‌ها و رفتار دیگران از مسیر جذابیت فرهنگی، هویت، ارزش‌ها و روایت‌های الهام‌بخش تعریف می‌شود. این نوع قدرت، مشروعیت دارد و از مسیر اقناع و جلب توجه، اثرگذاری پایدارتر و عمیق‌تری ایجاد می‌کند.

وی با بیان اینکه فعالیت‌های فرهنگی بین‌المللی، ابزار اصلی شکل‌گیری قدرت نرم به شمار می‌آیند، افزود: وقتی یک کشور بتواند تصویر مثبت و جذاب از فرهنگ، تمدن، هنر، سبک زندگی و ارزش‌های خود به جهان ارائه دهد، در ذهن ملت‌ها و دولت‌ها نوعی اعتماد و تمایل به همکاری شکل می‌گیرد. همین سرمایه‌ی اعتماد، به‌عنوان یک «بازدارنده» در برابر تهدیدات عمل می‌کند، زیرا کشوری که از احترام و محبوبیت فرهنگی برخوردار است، کمتر هدف دشمنی مستقیم قرار می‌گیرد و حتی در شرایط بحران، از پشتیبانی افکار عمومی جهانی بهره‌مند می‌شود.

معارفی ادامه داد: به این ترتیب، قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی نه‌فقط ابزار تعامل، بلکه سپری مؤثر در برابر تهدیدات محسوب می‌شوند.

رایزن فرهنگی ایران در تانزانیا درباره نحوه ارتقا امنیت و مصنوعی یک کشور با بهره مندی از «برندسازی ملی» گفت: «برندسازی ملی» در واقع تجلی عینی قدرت نرم است که به ایجاد یک تصویر مثبت، متمایز و قابل شناسایی از یک کشور در ذهن جهانیان می‌انجامد. در عصر انبوهی اطلاعات که رقابت برای جلب توجه شدید است، برندسازی ملی کمک می‌کند که کشور سریع‌تر و مؤثرتر مورد توجه قرار گیرد. این برندها، با نشان دادن جذابیت‌های فرهنگی، علمی، اقتصادی یا سیاسی، به ایجاد اعتماد در سطح داخلی و بین‌المللی کمک می‌کند و بستر تعامل پایدارتر با ملت‌ها و نخبگان جهان را فراهم می‌سازد که به‌طور مستقیم به ارتقای امنیت و مصونیت کشور منجر می‌شود، چرا که ملتی که از سرمایه اعتماد و احترام جهانی برخوردار است، کمتر در معرض تهدید و انزوا قرار می‌گیرد.

وی همچنین بیان کرد: برندسازی ملی تنها زمانی پایدار و کارآمد خواهد بود که بر پایه واقعیت‌های عینی و دستاوردهای ملموس شکل گیرد. تلاش برای ساختن تصویری غیرواقعی یا اغراق‌آمیز، دیر یا زود با شکست روبه‌رو شده و به بی‌اعتمادی گسترده منجر می‌شود که جبران آن بسیار دشوار است. از همین رو، وجود انسجام داخلی و یک استراتژی مشخص و هماهنگ در این مسیر ضروری است؛ در غیر این صورت، تناقض‌ها و ضعف‌های داخلی می‌توانند نه‌تنها برند ملی را تضعیف کنند، بلکه امنیت و مصونیت کشور را نیز به خطر اندازند.

نقش شبکه‌های ارتباطات فرهنگی در تحکیم «انسجام داخلی» و خنثی‌سازی جنگ روانی

معارفی با اشاره به نقش شبکه‌های ارتباطات فرهنگی در تحکیم «انسجام داخلی» و خنثی‌سازی جنگ روانی، ابراز کرد: امروزه عملیات رسانه‌ای به یکی از ابزارهای اصلی تضعیف ملت‌ها تبدیل شده است و در مقابل شبکه‌های ارتباطات فرهنگی می‌تواند نقشی کلیدی در تحکیم انسجام داخلی ایفا می‌کنند. فعالیت‌های فرهنگی با «ترویج ارزش‌های مشترک انسانی و ملی» حس تعلق و همدلی میان اعضای جامعه را تقویت می‌کنند. وقتی این فعالیت‌ها از طریق شبکه‌هایی با تعاملات صمیمانه و غیررسمی گسترش یابند، شهروندان پیوند عمیق‌تری با فرهنگ و هویت جمعی خود پیدا می‌کنند. این پیوند، جامعه را در برابر پیام‌های تفرقه‌افکنانه مقاوم‌تر کرده و توانایی خنثی‌سازی جنگ روانی را افزایش می‌دهد.

رایزن فرهنگی ایران در تانزانیا در ادامه گفت: انسجام داخلی تنها در صورتی پایدار خواهد بود که نظام حکمرانی خود الگوی این همبستگی باشد. پرهیز از اقدامات تبعیض‌آمیز و تفرقه‌برانگیز و تأکید بر احترام و محبت صمیمانه به همه اقشار، حتی در میان اختلاف‌نظرها، از الزامات این فرایند است. مردم بیش از سخنان رسمی، به عملکرد عملی توجه دارند؛ اگر احساس کنند حاکمان‌شان واقعاً همه شهروندان را عزیز می‌دانند، فارغ از تفاوت‌ها، اعتماد عمومی تقویت می‌شود و جامعه در برابر فشارهای بیرونی مقاوم‌تر خواهد شد. در چنین فضایی، شبکه‌های فرهنگی نه‌فقط ابزار ارتباط، بلکه سپری در برابر جنگ روانی محسوب می‌شوند.

وی درباره چگونگی روایت روشن و درست از ایران امروز بیان کرد: برای ارائه‌ روایت روشن و درست از ایران امروز به مخاطبان بین‌المللی، یکی از موثرترین فرصت‌ها در سال ۲۰۲۵، جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل بود. در این رخداد، ایران توانست لحن منطقی و ارزش‌های انسانی خود را به جهانیان نشان دهد؛ ارزش‌هایی مانند ظلم‌ستیزی، مقاومت و ایستادگی در برابر تجاوز. بسیاری از مردم جهان، فارغ از تعلقات دینی یا جغرافیایی، با منطق ایران انس گرفتند و احساس همدلی کردند. این هم‌صدایی، فرصتی طلایی بود برای بازنمایی روایتی انسانی، فلسفی و مقاومتی از ایران که فراتر از تفسیرهای سیاسی و رسانه‌ای رایج در جهان غرب و شرق بود.

معارفی برای تقویت روایت درست از ایران امروز پیشنهاد کرد: لازم است علاوه بر برجسته‌سازی این منطق انسانی، زیبایی‌ها و دستاوردهای فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و علمی ایران نیز به‌صورت ملموس و چندوجهی نشان داده شوند. ارائه آثار هنری، ادبی، فیلم، موسیقی، دستاوردهای علمی و زیرساخت‌های فرهنگی به‌عنوان یک بسته متنوع، کمک می‌کند تا تصویر ایران نه فقط به‌عنوان نیرویی سیاسی یا نظامی، بلکه به‌عنوان یک تمدن زنده و بخشی از خانواده بشریت شناخته شود. این تلاش، توجه جهانی را به ایران جلب می‌کند و می‌تواند درک عمیق‌تری از تاریخ، فرهنگ و هویت ایرانی فراهم آورد.

وی درباره چالش‌های رایزنان فرهنگی برای حضور فعال در ارائه درست از پیشرفت‌های و داشته‌های غنی فرهنگی کشورمان گفت: رایزنان فرهنگی در خط مقدم دیپلماسی عمومی قرار دارند و وظیفه‌ی انتقال روایت درست و روشن از ایران به ملت‌های دیگر را بر عهده می‌گیرند. این کار تنها با استفاده از زبان مشترک، منطق قابل فهم و بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌ها، هنرمندان و چهره‌های فرهنگی کشور میزبان امکان‌پذیر است. اما طبیعی است که این مسیر با مقاومت و عملیات رسانه‌ای جریان‌های وابسته به غرب روبه‌رو شود؛ جریان‌هایی که با سابقه و شبکه‌های گسترده‌ی رسانه‌ای خود، تلاش می‌کنند چهره‌ای منفی و تحریف‌شده از ایران بسازند.

معارفی افزود: در چنین شرایطی، موفقیت رایزنان فرهنگی وابسته به توان آنها در تولید و ارائه‌ی روایت‌های جذاب و انسانی است که بتواند دل‌ها و ذهن‌ها را به خود جلب کند. در این مسیر، رایزنان فرهنگی با چالش‌های متعددی مواجه‌اند؛ از کمبود بودجه و زیرساخت‌های رسانه‌ای گرفته تا فقدان دسترسی به محتوای فاخر و روزآمد برای عرضه در سطح بین‌المللی و به صورت بومی‌شده. همچنین هر چندگاه برخی مشکلات داخلی و بی‌تدبیری‌ها در کشور به‌سرعت توسط رسانه‌های غربی برجسته می‌شود و کار رایزنان فرهنگی را دشوارتر می‌سازد.

رایزن فرهنگی ایران در تانزانیان همچنین ابراز کرد: لازم است ضمن تقویت انسجام داخلی، همه دستگاه‌های دولتی و عمومی در تولید و ارائه‌ی محتوای ارزشمند و قابل عرضه به جهان سهیم باشند تا رایزنان فرهنگی بتوانند این آثار را با بومی‌سازی و تطبیق با فضای فرهنگی کشور میزبان منتشر کنند. البته به‌رغم همه‌ی این دشواری‌ها، همچنان ظرفیت‌های عظیمی برای معرفی ایرانِ بزرگ بعد از جنگ تحمیلی 12 روزه به وجود آمده است که اگر از آنها به‌درستی بهره‌برداری شود، قدرت نرم ایران می‌تواند جایگاه واقعی خود را در سطح جهانی تثبیت کند.